Vrijdag aanstaande in De Standaard der Letteren: een interview met de Libische schrijver Hisham Matar. Over zijn nieuwe boek De terugkeer, over de verdwijning van zijn vader, over de situatie in Libië, over heling of transformatie, over het drie uur lang natekenen van één boom, over wat het betekent zoon te zijn, over foltering, marteling, rouw, hoop, vrede en artistiek enthousiasme. En over het portret van Titus, The Artist’s Son, door zijn vader Rembrandt, in The Wallace Collection in London.

Rudiger Safranski

Schrijvers interviewen over hun vak, hun leven en hun boeken: een van de leukste dingen om te doen als je journalist bent. In april interviewde ik Nell Zink en Griet Op de Beeck op het Utrechtse Literatuurfestival, in mei interviewde ik de Duitse filosoof Rudiger Safranski over de staat en de ziel van Europa in De Balie in Amsterdam, en in juni toog ik naar Gent om P.C.Hooftprijswinnaar Astrid Roemer te interviewen voor De Standaard.
Haar mooiste uitspraak, wat mij betreft: ‘Iedere keer als ik een groot boek schrijf, is er een man die zegt dat ik gek ben.’
Ze leeft in Gent na een zwerftocht van jaren door Nederland, Suriname en Schotland: ‘België heeft iets van Suriname. Ik voel me gebelgd.’ En ze vertelt over een nieuwe roman-in-de-maak: ‘Zowel van mijn moeders als van mijn vaders kant zitten er Schotten in de familie. Rond 1820 kwamen ze naar Suriname, dat toen Engels was. De MacDonalds en de Crudens hadden een generatielange vete. De MacDonalds zijn weliswaar van hoge adel, maar de Crudens waren intellectuelen, opgeleid aan de universiteit van Edinburgh’. Toen mijn vader en moeder met elkaar omgingen werd mijn grootmoeder Cruden gek van woede. In Schotland woonden ze aan de ene kant van de oceaan, in Nieuw-Nickerie in Suriname aan de andere kant van dezelfde oceaan. Op beide plekken is de kust vergeven van de ronkende muskieten. Crudens plantage ‘Good Intent’ is verloren gegaan aan diezelfde oceaan.’
Maar voordat Roemer die roman afrondt, komt er dit najaar een korte roman uit, Olga en haar driekwartsmaten geheten. Ik ben benieuwd!
Het complete interview is te vinden op de website van De Standaard.

Vaarwel lieve Henk

Als voorzitter van de Vereniging van Schrijvers en Vertalers én als bewoner van een volkstuin met huisje op Amstelglorie, roep ik alle lezers op om de petitie te ondertekenen voor het behoud van Amstelglorie! Het tuinpark waar Jan Wolkers in de jaren zeventig zijn boeken schreef wordt namelijk bedreigd door plannen van de Gemeente Amsterdam voor woningbouw. Amstelglorie is een groene long van Amsterdam, met betekenis en geschiedenis. Het vroegere tuinhuisje van Wolkers wordt dit najaar – mits er voldoende financiering wordt gevonden – in de oude staat hersteld en omgetoverd tot een schrijvershuisje. Steun onze plannen!
Teken de petitie: https://petities.nl/petitions/geen-woonwijk-op-tuinpark-amstelglorie

In NRC Handelsblad deed Kester Freriks afgelopen donderdag verslag:

Hagar Peeters is het prijsbeest! De jury heeft gisteravond tijdens een rechtstreeks op televisie uitgezonden feestelijk diner de Fintro Literatuurprijs, groot 25.000 euro, toegekend aan haar debuutroman Malva. Na twintig jaar bekroningen van mannen is het de eerste keer dat de Fintro Literatuurprijs/Gouden Boekenuil naar een vrouw gaat. Gezien de shortlist, waarop drie romans geschreven door vrouwen en twee door mannen prijken, zou het demonstratiever zijn geweest als de prijs voor de éénentwintigste keer aan een man zou zijn toebedeeld.
Malva is het boeiende verhaal over de verstoten dochter van de beroemde Chileense dichter Pablo Neruda (1904-1973) en zijn Nederlandse eerste vrouw. Het kindje is zwaar gehandicapt: door een waterhoofd kan ze niet zelf lopen en praten. Ze wordt door Neruda, die in zijn poëzie juist altijd de kant van de verschoppeling heeft gekozen, ondergebracht in een pleeggezin. Hij kijkt nooit meer naar haar om en zij sterft op achtjarige leeftijd. Peeters laat Malva vanuit de hemel alsnog haar vader leren kennen, en vermengt dat met poëzie en met het verhaal over haar eigen vader, die in de jaren zeventig journalist in Zuid-Amerika was en Neruda’s begrafenis versloeg, die uitliep op een protestbijeenkomst tegen de Chileense junta van generaal Pinochet. Ook Peeters’ vader heeft de eerste jaren van haar leven het bestaan van zijn dochter Hagar ontkent. Intussen laat Peeters Malva in het hiernamaals dollen met de gehandicapte kinderen van Arthur Miller en James Joyce en vooral met Oskar, de ‘beroepsdwerg’ uit De blikken trommel van Günther Grass. Het lijkt gewrocht, maar Peeters tilt het op het oog fragmentarische verhaal tot grote poëtische hoogte.
Hagar Peeters brak in 1999 door als dichter met Genoeg gedicht over de liefde vandaag, gevolgd door Koffers zeelucht (2003) en het hoogstpersoonlijke Wasdom (2011). Haar dichterschap schemert door in Malva. Vijf Vlamingen en één Nederlander telt de jury, die lijkt gehoor te hebben gegeven aan een onderhuidse Vlaamse traditie: de literair gezien meest verrassende roman bekronen. Want als het om de flexibiliteit van taal gaat, om de wonderlijke wijze waarop woorden in literatuur kunnen vonken, is het debuut van Peeters de juiste winnaar van deze vijf genomineerden.
De prijs gaat dus niet naar het knappe Muidhond van debutante Inge Schilperoord, over een verstandelijk beperkte pedoseksueel die na een gevangenschap wegens misbruik van een buurmeisje opnieuw in de verleiding komt. En niet naar Compassie van Stephan Enter, een fascinerend verhaal over internetdaten en de huiver van de hoofdpersoon om het gebied te betreden ‘dat hij niet eerder betrad’: de liefde. En de prijs gaat ook niet naar de gedoodverfde winnaar Jij zegt het van Connie Palmen, de intense roman over de heftige liefde tussen Sylvia Plathes en Ted Hughes, die op 8 mei wel de Libris Literatuurprijs in de wacht sleepte.
De lezersjury, honderd lezers onder aanvoering van voorzitter Adil El Arbi, koos voor De onderwaterzwemmer van P.F. Thomése, het indringende levensverhaal van Tin, die als jongen een trauma oploopt. Met zijn vader, verzetsman tijdens de Tweede Wereldoorlog, zwemt hij in het ernstige en prachtige begin van de roman de rivier over. Vader verdrinkt maar Tin niet. De roman speelt zich daarna grotendeels af in Afrika, waar Tins vrouw haar Foster-Parents kind wil opzoeken, een albino. In dit hilarische avontuur, waarin Tin opnieuw iemand verliest, kan Thomése volop zijn ironische toon laten klinken. Op hoge leeftijd, als Tin wegteert in een Cubaans ziekenhuis en er een volwassen kleinzoon opduikt, leert hij alsnog te leven met zijn trauma. Hij beseft dan dat overleven betekent: ‘een ander worden’, en komt eindelijk boven water.
In De onderwaterzwemmer toont P.F. Thomése volop zijn virtuositeit. In zijn romans kan hij afwisselend ernstig en jolig zijn, oprecht en sarcastisch, vol diepgang en scherend over de oppervlakte. Zijn beroemdste roman, Schaduwkind, is het autobiografische verhaal over de dood van een pasgeboren dochtertje. Ook De onderwaterzwemmer gaat over verlies, en Thomése toont aan hoe werkelijkheid en verbeelding in een oeuvre van een goede romanschrijver samen kunnen komen. Zijn roman zou de Fintro Literatuurprijs ook waard zijn geweest, maar de lezersprijs is een mooie erkenning van zijn werk.

Gisteren werd de winnaar van de Libris Literatuurprijs bekendgemaakt: Connie Palmen met Jij bent het. In mijn artikel over de genomineerden van de Librisprijs en de Fintroprijs (voorheen de Gouden Boekenuil) van afgelopen vrijdag in De Standaard schreef ik al dat het dit jaar zéker een vrouw zou worden, en dat Connie Palmen de hoogste ogen gooide. Jij bent het is een roman waarin je heel dicht op de huid van de hoofdpersonen Ted Hughes en Sylvia Plath komt. Zo intiem lees je het zelden.

Mijn stuk begint zo: “Zes romans maken dit jaar kans op de Libris Literatuurprijs en vijf op de Fintro Literatuurprijs. Er zijn opmerkelijke overeenkomsten in de keuze van de jury’s. Drie schrijvers staan op beide shortlists, maar vreemd genoeg vielen alle Vlamingen af. Uiteindelijk – en dat doet deugd – strijden vier vrouwen en vier mannen om de eer. Laten we het toeval noemen. Vorig jaar constateerde ik hier dat de Gouden Boekenuil, zoals de Fintro toen heette, nog nooit naar een vrouw ging, en de Libris slechts twee keer. Ik verzeker u: dit jaar wint een vrouw.”
Voor het hele artikel “Een oproep tot compassie” kunt u inloggen bij De Standaard: http://www.standaard.be/cnt/dmf20160505_02274861

Al vorig jaar, in mijn artikel over de genomineerden voor de Libris en Gouden Uil van een jaar geleden, schreef ik dus over de afwezigheid van vrouwelijke schrijvers onder de winnaars van de literaire prijzen.

In mei 2015 voorspelde ik het nog fout. Ik zag Esther Gerritsen de Librisprijs winnen en  hoopte dat Niña Weijers de Gouden Boekenuil zou krijgen. Het werden toen Adriaan van Dis (met zijn prachtige roman Ik kom terug) en Mark Schaevers met De orgelman, een fascinerend boek, prachtig geïllustreerd, over de schilder Felix Nussbaum:

Doorbreek het glazen plafond!

“Nog nooit ging de Gouden Uil naar een vrouwelijke auteur. En de Librisprijs slechts twee keer. Er is een Welle aan jonge schrijfsters geconstateerd. Gaan de prijzen nu wel naar een vrouw?
De jury van de Librisprijs heeft het juryrapport aangegrepen om een State of the Union over het boekenvak te maken. De val van boekhandelketen Polare, de ‘ontlezing’ en de digitalisering worden aan de debetkant gezet; aan de creditkant zorgen meer mediabelangstelling, stabilisering van de boekhandel en een hernieuwde belangstelling voor het papieren boek voor het broodnodige evenwicht, aldus de jury. Misschien omdat een juryrapport toch eigenlijk over de stand van zaken in de literatuur moet gaan eindigt het met het inzicht dat de literaire oogst van 2014 wemelt van de ‘jonge vrouwen die alle ramen en deuren opengooien en de wereld onverschrokken tegemoet treden’. De ‘literaire toekomst van Nederland’ (sic; ook Vlaamse auteurs dingen mee) zal ‘vrouwelijk’ zijn, meent de jury.
Een opmerkelijke conclusie die opzettelijk afstand neemt van de traditie van de Libris Literatuurprijs. Want de prijs die dit jaar voor de 22ste keer wordt uitgereikt ging slechts twee keer naar een vrouw, niet bepaald jonge vrouwen die de ramen opengooien: in 1994 naar De harde kern van Frida Vogels (1930), en in 2008 naar Sleur is een roofdier van D. Hooijer (1939). Beide auteurs zijn voor de fijnproevers – schitterend door hun eigenaardigheid. Dat juist zij wél de prijs wonnen, benadrukt alleen maar de grote vraag waarom publieksboeken van Harry Mulisch en A.F.Th. van der Heijden, Arnon Grunberg en Tommy Wieringa de Librisprijs wonnen, maar nooit de net zo graag gelezen Doeschka Meijsing of Connie Palmen, Mensje van Keulen, Anna Enquist of Margriet de Moor.
Het is geen toeval hoor. Want als je naar de shortlist over de jaren heen kijkt, is het schrikken. Zes boeken telt die; vanaf de eerste uitreiking 132 titels. Slecht 33 daarvan zijn geschreven door een vrouw en 99 door een man. Dat is een 3-1 voorsprong voor de man voordat de wedstrijd begonnen is. Drie keer is het de jury zelfs gelukt om alleen maar mannen te nomineren (1999, 2006 en 2012), vijf keer kwam de verdeling man/vrouw op fifty-fifty uit (1994, 1998, 2002, 2005 en 2008). Margriet de Moor is de vaakst genomineerde vrouw (3 keer), gevolgd door Wanda Reisel en Marie Kessels (2 keer). Maar ook Esther Gerritsen, nu genomineerd met Roxy, stond al twee keer eerder op de shortlist, in 2011 en in 2013. Alleen al om hun eigen juryrapport geloofwaardig te laten zijn, zou de jury dus moeten besluiten om Esther Gerritsen, ook al uitverkoren om het Boekenweekgeschenk 2016 te schrijven, de Librisprijs te gunnen. Roxy is bovendien een ijzersterke roman vol verrassingen. Roxy is de naam van de kersverse weduwe van een succesvol tv-producer; een onalledaagse hoofdpersoon, alleen al omdat ze ordinaire nouveau riche lijkt. Toen haar man werd aangereden bleek hij naakt te zijn, en in verstrengeling met zijn tevens naakte assistente. Roxy’s wereld stort in: terwijl het verdriet toeslaat moet ze ook het beeld van haar huwelijk krachtig bijstellen. Haar intense rouw drijft haar tot bizarre acties – rouw blijkt een zeer krachtige life changer. ”
(…)
Als de Librisjury het voor het zeggen had, dan zou de Gouden Uil naar De consequenties van Niña Weijers gaan: dat weten we omdat haar boek het enige is dat op beide shortlists prijkt. Bovendien is de Gouden Uil nooit eerder naar een vrouw gegaan, en zijn vrouwen ook op de shortlists met een lantaarntje te zoeken. Dat toeval noemen, en dan twintig jaar lang, zou bespottelijk zijn. Niña Weijers is niet de enige jonge vrouw met groot talent; met Naomi Rebekka Boekwijt, Maartje Wortel, Bregje Hofstede, Shira Keller, Hanna Bervoets, Nina Polak, Franca Treur, allemaal rond de dertig, is een nieuwe generatie opgestaan die het vermeende ‘glazen plafond’ in de literatuur hopelijk voorgoed geslecht heeft.
Laat Weijers mischien ieders tweede keus zijn; democratisch gezien wordt zij dan nummer 1. En Jeroen Brouwers (die in 2001 de prijs voor Geheime kamers kreeg) met zijn magnifieke Het hout dan? Brouwers schreef het beste boek, maar ik roep de jury op te doen wat niemand verwacht. Doorbreek de traditie, stel een daad en geef de prijs aan Niña Weijers.”

En nu, een jaar later, is het dan zo ver: Connie Palmen heeft de Librisprijs gewonnen! Nu nog zien of ze ook de Fintroprijs in de wacht sleept…

Het International Literature Festival Utrecht is weer voorbij: een mooi festival met — het zal de Lezeres des Vaderlands bevallen! — meer vrouwelijke dan mannelijke schrijvers. En ook met meer vrouwelijke dan mannelijke interviewers trouwens.
Ik mocht Griet Op De Beeck interviewen in de grote hal van het voormalige postkantoor, en (zie hieronder) de Amerikaanse schrijfster Nell Zink in de voormalige Postkamer. Zink is een geestige, om niet te zeggen door en door ironische schrijfster die weliswaar in Duitsland woont maar haar afkomst uit het arme Virginia niet bepaald verloochent. Volgens haar is meer dan de helft van de inwoners daar drugsdealer. Het werd een mooi hyperbolisch gesprek!