Column over Rob van Gennep

De Standaard 28 oktober

In oktober 1985 verscheen in Duitsland Ganz Unten van Günter Wallraff, dat onder de goedgekozen titel Ik (Ali) twee weken later al werd gepubliceerd door de legendarische linkse Amsterdamse uitgever Rob van Gennep. ‘Puur nattevingerwerk,’ noemt Geke van der Wal, de biograaf van Rob van Gennep, zijn beslissing om de vertaalrechten te kopen van Wallraffs manuscript over zijn twee undercoverjaren als Turkse gastarbeider aan de onderkant van de Duitse arbeidsmarkt. Rob van Gennep (1937-1994), geëngageerd uitgever en grote persoonlijkheid, had een antenne voor wat er speelde in de maatschappij. Het woord ‘nattevingerwerk’ voor zijn beslissing een boek uit te geven dat een schot in de roos bleek in Nederland en Vlaanderen lijkt mij dan ook niet adequaat, maar zoals alle grote uitgevers kon ook hij weleens flink de plank misslaan.
Van der Wal schetst in haar biografie Rob van Gennep, Uitgever van links Nederland de bizarre zeden binnen uitgeverij, boekhandel en antiquariaat Van Gennep. Klanten en schrijvers werden regelmatig respectloos behandeld; zo kreeg tekenaar Peter van Straaten, die verplicht 200 exemplaren van zijn eigen boek af moest nemen, een sneer naar zijn hoofd toen hij de dozen op kwam halen: ‘Ga je een eigen winkeltje beginnen?’ Niet door Rob van Gennep, maar door een van zijn medewerkers, die probeerden zich een even groot ego aan te meten als hun charmante en luidruchtige ‘baas’ met zijn grote rode hart en zwak voor vrouwen. Let wel: het zijn de jaren zeventig en tachtig, en zoals op meer werkplekken was er een vorm van totale gelijkschakeling op de werkvloer. Rob veegde eigenhandig de stoep voor de winkel schoon en de secretaresse verdiende evenveel – of beter gezegd even weinig, want idealistisch als ze waren ging een groot deel van de winst naar actiegroepen – als de uitgever.
Maar Rob van Gennep, die samen met poëzieliefhebber en geldschieter Johan Polak (om zijn verfijnde smaak en bijzondere gedrag bespot door het personeel) de uitgeverij begon in de provotijd en zijn eerste brood verdiende met de verkoop van posters van Che Guevara en Karl Marx, was tegelijk een gewiekst zakenman. Juist het evenwicht tussen idealistisch uitgeven en commercieel instinct maken hem zo’n grote uitgever. Het publiceren van RAF-leden en Black Panthers en de ‘Kritiese Bibliotheek’ (gespeld volgens de linkse regels van die tijd) was net zo slim als de uitgifte van aandelen van de uitgeverij, het promoten van zijn eigen boeken in zijn column in De Groene Amsterdammer en de inkoop van buitenlandse ramsjpartijen, waarvoor Van Gennep naar de VS reisde en waarop hij het alleenrecht claimde. Als eerste uitgever wist hij ook voet aan de grond in Vlaanderen te krijgen. Hij had een minnares in Antwerpen, raakte bevriend met Jan Vanriet en richtte samen met ‘partner in crime’ André van Halewyck Het Andere Boek op, de toonaangevende alternatieve boekenbeurs, waar ik mij in de jaren negentig groen en geel ergerde aan de stoffige juten wandjes en bedompte sfeer. Maar hij wist ook dan nog grote buitenlandse schrijvers als Breyten Breytenbach en György Konrád te verleiden naar Antwerpen te komen; toen het politieke boek weinig geld meer in de la bracht werd Van Gennep de uitgelezen uitgeverij voor vertaalde literatuur in een iconisch vormgegeven serie met altijd een schilderij op het omslag. Ismail Kadare, Bohumil Hrabal, Elfriede Jelinek, Péter Nadás, Christa Wolf, Eduardo Galeano, Marguerite Duras bevolken dankzij Rob nog steeds mijn boekenkast. Rob van Gennep was niet alleen ‘uitgever van links Nederland’ maar ook de gedroomde uitgever van vertaalde literatuur in Nederland en Vlaanderen.