Gisteren werd de winnaar van de Libris Literatuurprijs bekendgemaakt: Connie Palmen met Jij bent het. In mijn artikel over de genomineerden van de Librisprijs en de Fintroprijs (voorheen de Gouden Boekenuil) van afgelopen vrijdag in De Standaard schreef ik al dat het dit jaar zéker een vrouw zou worden, en dat Connie Palmen de hoogste ogen gooide. Jij bent het is een roman waarin je heel dicht op de huid van de hoofdpersonen Ted Hughes en Sylvia Plath komt. Zo intiem lees je het zelden.

Mijn stuk begint zo: “Zes romans maken dit jaar kans op de Libris Literatuurprijs en vijf op de Fintro Literatuurprijs. Er zijn opmerkelijke overeenkomsten in de keuze van de jury’s. Drie schrijvers staan op beide shortlists, maar vreemd genoeg vielen alle Vlamingen af. Uiteindelijk – en dat doet deugd – strijden vier vrouwen en vier mannen om de eer. Laten we het toeval noemen. Vorig jaar constateerde ik hier dat de Gouden Boekenuil, zoals de Fintro toen heette, nog nooit naar een vrouw ging, en de Libris slechts twee keer. Ik verzeker u: dit jaar wint een vrouw.”
Voor het hele artikel “Een oproep tot compassie” kunt u inloggen bij De Standaard: http://www.standaard.be/cnt/dmf20160505_02274861

Al vorig jaar, in mijn artikel over de genomineerden voor de Libris en Gouden Uil van een jaar geleden, schreef ik dus over de afwezigheid van vrouwelijke schrijvers onder de winnaars van de literaire prijzen.

In mei 2015 voorspelde ik het nog fout. Ik zag Esther Gerritsen de Librisprijs winnen en  hoopte dat Niña Weijers de Gouden Boekenuil zou krijgen. Het werden toen Adriaan van Dis (met zijn prachtige roman Ik kom terug) en Mark Schaevers met De orgelman, een fascinerend boek, prachtig geïllustreerd, over de schilder Felix Nussbaum:

Doorbreek het glazen plafond!

“Nog nooit ging de Gouden Uil naar een vrouwelijke auteur. En de Librisprijs slechts twee keer. Er is een Welle aan jonge schrijfsters geconstateerd. Gaan de prijzen nu wel naar een vrouw?
De jury van de Librisprijs heeft het juryrapport aangegrepen om een State of the Union over het boekenvak te maken. De val van boekhandelketen Polare, de ‘ontlezing’ en de digitalisering worden aan de debetkant gezet; aan de creditkant zorgen meer mediabelangstelling, stabilisering van de boekhandel en een hernieuwde belangstelling voor het papieren boek voor het broodnodige evenwicht, aldus de jury. Misschien omdat een juryrapport toch eigenlijk over de stand van zaken in de literatuur moet gaan eindigt het met het inzicht dat de literaire oogst van 2014 wemelt van de ‘jonge vrouwen die alle ramen en deuren opengooien en de wereld onverschrokken tegemoet treden’. De ‘literaire toekomst van Nederland’ (sic; ook Vlaamse auteurs dingen mee) zal ‘vrouwelijk’ zijn, meent de jury.
Een opmerkelijke conclusie die opzettelijk afstand neemt van de traditie van de Libris Literatuurprijs. Want de prijs die dit jaar voor de 22ste keer wordt uitgereikt ging slechts twee keer naar een vrouw, niet bepaald jonge vrouwen die de ramen opengooien: in 1994 naar De harde kern van Frida Vogels (1930), en in 2008 naar Sleur is een roofdier van D. Hooijer (1939). Beide auteurs zijn voor de fijnproevers – schitterend door hun eigenaardigheid. Dat juist zij wél de prijs wonnen, benadrukt alleen maar de grote vraag waarom publieksboeken van Harry Mulisch en A.F.Th. van der Heijden, Arnon Grunberg en Tommy Wieringa de Librisprijs wonnen, maar nooit de net zo graag gelezen Doeschka Meijsing of Connie Palmen, Mensje van Keulen, Anna Enquist of Margriet de Moor.
Het is geen toeval hoor. Want als je naar de shortlist over de jaren heen kijkt, is het schrikken. Zes boeken telt die; vanaf de eerste uitreiking 132 titels. Slecht 33 daarvan zijn geschreven door een vrouw en 99 door een man. Dat is een 3-1 voorsprong voor de man voordat de wedstrijd begonnen is. Drie keer is het de jury zelfs gelukt om alleen maar mannen te nomineren (1999, 2006 en 2012), vijf keer kwam de verdeling man/vrouw op fifty-fifty uit (1994, 1998, 2002, 2005 en 2008). Margriet de Moor is de vaakst genomineerde vrouw (3 keer), gevolgd door Wanda Reisel en Marie Kessels (2 keer). Maar ook Esther Gerritsen, nu genomineerd met Roxy, stond al twee keer eerder op de shortlist, in 2011 en in 2013. Alleen al om hun eigen juryrapport geloofwaardig te laten zijn, zou de jury dus moeten besluiten om Esther Gerritsen, ook al uitverkoren om het Boekenweekgeschenk 2016 te schrijven, de Librisprijs te gunnen. Roxy is bovendien een ijzersterke roman vol verrassingen. Roxy is de naam van de kersverse weduwe van een succesvol tv-producer; een onalledaagse hoofdpersoon, alleen al omdat ze ordinaire nouveau riche lijkt. Toen haar man werd aangereden bleek hij naakt te zijn, en in verstrengeling met zijn tevens naakte assistente. Roxy’s wereld stort in: terwijl het verdriet toeslaat moet ze ook het beeld van haar huwelijk krachtig bijstellen. Haar intense rouw drijft haar tot bizarre acties – rouw blijkt een zeer krachtige life changer. ”
(…)
Als de Librisjury het voor het zeggen had, dan zou de Gouden Uil naar De consequenties van Niña Weijers gaan: dat weten we omdat haar boek het enige is dat op beide shortlists prijkt. Bovendien is de Gouden Uil nooit eerder naar een vrouw gegaan, en zijn vrouwen ook op de shortlists met een lantaarntje te zoeken. Dat toeval noemen, en dan twintig jaar lang, zou bespottelijk zijn. Niña Weijers is niet de enige jonge vrouw met groot talent; met Naomi Rebekka Boekwijt, Maartje Wortel, Bregje Hofstede, Shira Keller, Hanna Bervoets, Nina Polak, Franca Treur, allemaal rond de dertig, is een nieuwe generatie opgestaan die het vermeende ‘glazen plafond’ in de literatuur hopelijk voorgoed geslecht heeft.
Laat Weijers mischien ieders tweede keus zijn; democratisch gezien wordt zij dan nummer 1. En Jeroen Brouwers (die in 2001 de prijs voor Geheime kamers kreeg) met zijn magnifieke Het hout dan? Brouwers schreef het beste boek, maar ik roep de jury op te doen wat niemand verwacht. Doorbreek de traditie, stel een daad en geef de prijs aan Niña Weijers.”

En nu, een jaar later, is het dan zo ver: Connie Palmen heeft de Librisprijs gewonnen! Nu nog zien of ze ook de Fintroprijs in de wacht sleept…